Üstün zekalı çocuklar kendi yaşıtlarına oranla akademik yetenekleri, üretken düşünme becerileri, liderlik özellikleri, görsel ve sanatsal alan becerileri ve genel zihinsel yetenekleri açısından daha yüksek performans gösterebilen bireylerdir (Çağlar, 1986). Bahsedilen beceriler ışığında yaşıtlarından farklılaşan performans gösteren çocukların eğitimi de oldukça önemli bir noktaya gelmektedir. Bir çocuğun eğitiminin başladığı ilk yer kendisine bakım veren ebeveynlerinin yanıdır. Çocuğun ihtiyaçlarını sağlıklı bir şekilde karşılamak için ebeveynlerine önemli bir rol düşmektedir. Davaslıgil (2000), üstün zeka potansiyeline sahip çocukların ebeveynlerinin normal gelişim gösteren çocukların ebeveynlerinden daha fazla eğitime ve bilgilendirmeye ihtiyaç duyduklarını dile getirmiştir. Buradan çıkaracağımız en önemli nokta, üstün zekalı çocukların eğitimlerinin özenli ve kalifiye yapılmasının yanı sıra çocukların ebeveynlerinin de bu konuda alacakları eğitim ve bilgilerin aynı şekilde özenli yapılması gerektiğidir.
Ülkemizde yapılan bir araştırmaya göre (Karakuş, 2010), üstün zekalı çocukları olan ebeveynlerin karşılaştığı zorluklar belirli kategorilere ayrılıp incelenmiştir. Bu kapsamda velilerin çocuklarına yönelik karşılaştığı zorluklarda;
· Çok fazla soru sormaları
· Sabırsız davranışlar göstermeleri
· Sorduğu soruyla ilgili araştırmalar yapılmasının gerekmesi
· Net ve kendilerini tatmin edici yanıtlar beklemeleri
· Farklı isteklerinin olması ve yüksek beklentiler içerisine girmeleri
· Ödev yapmak istememeleri gibi problemler öncelik göstermiştir.
Velilerin kendilerinden kaynaklı zorluk yaşadığını düşündüğü noktalar ise;
· Eğitim araç ve gereçlerini karşılamada zorluk yaşamaları
· Yeterli zamanı ayıramamaları
· Çocuklarına rehber olmada kendilerini yetersiz hissetmeleri
· Akranları arasında dışlandığında nasıl yardımcı olacaklarını bilememeleri
· Süreci yorucu ve yıpratıcı görmeleri düşünceleri sıralanmıştır.
Velilerin üstün zekalı çocukları için eğitim verebilecek kurumlarda zorluk yaşadıklarını düşündüğü noktalar ise;
· Ulaşıma yönelik güçlükler yaşayabilmeleri
· Yoğun derslerinin üzerine ekstra çok ödevler verilmesi
· Yetersiz laboratuvar, teknolojik aletler ve sanat atölyelerinin olması
· Sosyal etkinliklerinden ders yoğunlukları yüzünden mahrum kalmaları
· Eğitim gördüğü kurumdan yetersiz geribildirim almaları
· Öğretmenlerin tutumları olarak belirlenmiştir.
Bu bulgular ışığında neler yapılabilir?
Velilerin çocuklarına yönelik karşılaştığı zorluklar kısmına bakacak olursak öncelikle bir çocuğun çok soru sormasının problem olmadığını söyleyebiliriz. Merak duygusu öğrenme basamağının temel taşlarındandır. Çocuğun ilgi duyduğu ve merak ettiği bir konu üzerinde kendisini tatmin edebilecek cevaplara birlikte ulaşmanız hem sizin hem de çocuğunuzun motivasyonunu yükseltecektir. Birey bazında incelediğimiz zaman her bireyin kendine özgü duygu, düşünce, davranış, ilgi ve merakı farklılaşmaktadır. Bu sebeple farklı ilgi alanlarına yönelmek istiyorsa ebeveynlerin ellerinden geldiğince çocuklarına yardımcı olmaları gerekmektedir. İlgi duyduğu noktaların çabucak sönmemesi için günde veya haftada vakit ayırabileceği bir program yapılması ilgi duyduğu uğraşının sürdürebilirliği açısından önemli bir faktördür. Ödevlerine ilgisinin az olması veya yapmak istememesinin de öncelikle nedenleri kendisine sorulmalı (kendisine çok kolay veya çok zor geliyor olabilir) ve birlikte çözüm önerileri üretilmesi önemlidir. Ödevleri daha farklı konseptlerde yapmaya çalışıp kendilerine eğlenceli bir hale dönüştürmeye çalışabilirsiniz.
Üstün zekalı çocukların eğitimlerinin yanı sıra en önemli kısım belki de ebeveynlerinin de farklı gelişim gösteren çocuklar hakkında yeterince bilgi sahibi olmamalarıdır. Bu kapsamda danışmanlık alabileceğiniz psikologlar, rehberlik öğretmenleri, üstün zekalılar öğretmenleri gibi kişilerden bilgiler edinmeniz ve kendinizi geliştirmek için güncel bilimsel araştırma ve yazıları takip etmeniz önem arz etmektedir. Ekstra bu alanda gerçekleştirilen seminer, sempozyum, kongre gibi etkinlikleri takip edip kendinizi geliştirmek için katılım gösterebilirsiniz. Ebeveynlerin üstün zekalı çocuklar hakkında bilgi edinmelerinin yanı sıra kendileri için iletişim becerileri, zaman yönetimi ve sosyal becerlerini geliştirmeleri konusunda kendilerine yatırım yapmaları süreci daha sağlıklı yönetmelerine yardımcı olabilir.
Türkiye Üstün Zeka ve Dahiler Eğitim Vakfı’nda üstün zekalı çocuklarımızın eğitimlerini kalitesini her geçen gün yükseltme hedefiyle ilerlemekteyiz. Hedefimiz ışığında dünya standartlarına uygun bilimsel atölyelerimizde yeni nesil teknolojik ürünlerimizle eğitim kalitemizi arttırmakta ve sanatsal atölyelerimizi desteklemekteyiz. ‘Bilgelik Eğitim Modeli’mizde çocuklarımızın ilgi ve meraklarına hitap ederek gelişimlerine katkı sağlamaktayız. Vakfımızda çocuklarımızın boylamsal gözlem çalışmalarıyla gelişimlerini takip etmekte ve ebeveynlerimize nitelikli geribildirimler vermekteyiz. Akademilerimizde eğitim veren öğretmenlerimizi özenle seçmekte, üstün zekalı çocukların gelişimleri ve özellikleri kapsamında kendilerine eğitim vermekteyiz. Eğitim alanının multidisipliner bir alan olduğu bilinciyle yolumuza devam ederek öğretmenlerimizi, psikologlarımızı ve ebeveynlerimizi birbirleriyle iletişim halinde tutmaktayız.
M. Türkay NOGRATLI
Klinik Psikolog / Psikoterapist
Kaynaklar
Çağlar, D. (1986). Yaratıcı Çocuklar ve Yaratıcılığın Geliştirilmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 1 (9).
Davaslıgil, Ü. (2000). Üstün çocuklara sahip ailelerin eğitimi, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Özel Eğitimde Aile Eğitimi Sempozyumu (ss: 142-148). Ankara.
Karakuş, F. (2010). Üstün Yetenekli Çocukların Anne Babalarının Karşılaştıkları Güçlükler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, ss: 127-144.